duża fotografia filmu Nauczycielka
Miniatura plakatu filmu Nauczycielka

Nauczycielka

Učitelka

2016 | Czechy, Słowacja | Dramat | 102 min

Socjalistyczne gierki

Czechosłowacja 1983 rok. W podmiejskiej szkole w Bratysławie zjawia się nowa nauczycielka, pani Mária Drazdechová (Zuzana Mauréry). Sprawiająca wrażenie miłej i sympatycznej osoby, kobieta już od pierwszego dnia wykorzystuje swoje koneksje i znajomości w Partii Komunistycznej, aby manipulować uczniami i ich rodzicami. W zamian za dobre stopnie pociech rodzice muszą przysłużyć się nauczycielce różnego rodzaju „pomocą”. Zakres przysług jest zróżnicowany i zależny od wykonywanej przez rodziców profesji m.in. czesanie włosów, pieczenie ciast, aż po załatwianie mięsa czy nawet nakłanianie jednego z ojców do romansu. Pojawienie się kobiety wprowadza zamęt w życie lokalnej społeczności, a czarę goryczy przelewa nieudana próba samobójcza jednej z uczennic, po której dyrektorka pragnąc pozbyć się Drazdechovej, zwołuje nadzwyczajne zebranie rodziców. Jednak czy dorosłym uda się dopuścić do głosu rozsądek i przezwyciężając strach pozbyć się uprzywilejowanej kobiety?

Reżyser Jan Hřebejk oraz scenarzysta Petr Jarchovský, znowu udowadniają, że stanowią zgrany duet i razem potrafią świetnie obserwować ludzkie zachowania oraz przenosić je na srebrny ekran, tworząc wciągające kino. „Nauczycielka” to kolejna po „Czeskim błędzie” czy „Po ślubie” ich wspólna produkcja, która w interesujący sposób obrazuje ludzkie zachowania i decyzje. W najnowszym dziele duet przenosi nas do socjalistycznej Czechosłowacji, choć równie dobrze produkcja mogłaby obrazować przeszłość któregokolwiek z krajów dawnego bloku wschodniego. Powracamy do czasów, które dla pokolenia urodzonego po 1989 roku mogą być zupełnie obce, a nawet abstrakcyjne, jednak jeśli przyjrzeć się bliżej postępowaniom bohaterów, to okazać się może, że niektóre z tych zachowań czasami są niestety dalej aktualne.

„Nauczycielka”, choć skupia się głównie na szkolnych wydarzeniach, jest obrazem przedstawiającym skomplikowaną socjalistyczną rzeczywistość, w której niekoniecznie liczy się to, jakim się jest człowiekiem, ale to, ile się ma lub kogo zna, a jeśli ma się znajomości w Partii to i sam diabeł może odpuścić przewinienia. Jedna z pierwszych scen już nakreśla odbiorcy, jak wyglądały realia dawnej Czechosłowacji, bo oto widzimy obraz promiennie uśmiechającej się nauczycielki Drazdechovej, która poznanie swoich nowych uczniów rozpoczyna od wypytywania, czym zajmują się ich rodzice. Wszelkie odpowiedzi, kobieta zapisuje w notatniku, który jak się w późniejszych scenach przekonujemy, posłuży jej jako podręczny spis osób, które w niedalekiej przyszłości będą musiały spełniać jej zachcianki. Walutą przetargową stają się tu oceny, które jeśli rodzic spełni oczekiwania nauczycielki, będą dobre i umożliwią dziecku lepsze wykształcenie, a co za tym idzie i życie. Jeśli jednak prośby nie zostaną spełnione to nie ważne jak utalentowane i zdolne jest dziecko, będzie ono gnębione i słabo oceniane. Tak stało się w przypadku Danki Kucerovej, której ojciec nie spełnił oczekiwań nauczycielki, gdyż mogłoby to wiązać się z utratą przez niego pracy. Pokłosie tego, co przytrafiło się dziewczynce, jest jednym z głównych filarów fabuły produkcji.

Jan Hřebejk w swym filmie przedstawia, jak parę dekad temu jedna uprzywilejowana osoba potrafiła podporządkować pod siebie wielu ludzi i kierować nimi niczym teatrem lalek. Tytułowa nauczycielka manipuluje zarówno swoimi podopiecznymi jak ich rodzicami, których zdania co do metod kobiety są podzielone. Ci bogatsi bez skrępowania spełniają oczekiwania, wkupując się w łaski, jej metody problemem stają się za to dla tych gorzej sytuowanych. Reżyser na podstawie pozornie niewinnego miejsca, jakim powinna być szkoła, ukazuje obraz socjalistycznej codzienności, w której zarówno korupcja, jak i zrzucanie na niewinnego odpowiedzialności uchodziło z wielką łatwością w myśl „Dajcie mi człowieka, a paragraf się znajdzie”.     

Film łączy ze sobą dwie płaszczyzny czasowe. Pierwsza to ta w czasie rzeczywistym, dziejąca się podczas spotkania dyrektorki z rodzicami, drugą są retrospekcje ukazujące wydarzenia omawiane podczas wywiadówki. Wszystko zostało dobrze połączone, dzięki czemu nie gubimy się w wydarzeniach podczas seansu, a poznajemy historię z perspektywy różnych bohaterów zarówno tych nieletnich, jak i dorosłych, którzy, jak się okazuje, podobnie do swoich pociech, często nie potrafią radzić sobie w stresujących sytuacjach, ucząc latorośle uciekania się do krzyku, przemocy czy gróźb.

„Nauczycielka” Jana Hřebejka pomimo tematyki jest filmem nasyconym humorem, a momentami ociekającym trafionym sarkazmem. Reżyser puszcza żartobliwie oko w stronę zwolenników socjalizmu, po trochu go wyśmiewając, jak podczas momentu, gdy jeden z uczniów szydzi z zauroczonej tym ustrojem nauczycielki, podczas gdy ona pompatycznie opowiada o poznaniu jej rodziców, prawdziwych patriotów. Film pozwala widzom na porównanie i zobaczenie kontrastu pomiędzy teraźniejszością a przeszłością, która obecnie wypada nieco groteskowo. Zawarte są tu również wątki rozświetlające tamtejszą szarą i pudełkową rzeczywistość, jak ten przedstawiający młodzieńcze zauroczenie Filipa Danką, dla której chłopiec był w stanie znieść nie jeden cios.
 
Twórcy powierzyli rolę odpowiednim osobom. Młodzi aktorzy odnaleźli się w produkcji tak samo zresztą, jak odtwórcy ról rodziców. Najbardziej charyzmatyczną i zauważalną rolą jest oczywiście sama rola nauczycielki Márii Drazdechovej, w którą wcieliła się Zuzana Mauréry. Aktorka od początku do końca gra pierwsze skrzypce w produkcji, jest idealną osobą do roli zmiennej i wyrachowanej kobiety, która w kilka chwil z uroczej i miłej zmienia się w mściwą i bezwzględną. Mauréry odnalazła się w roli rozkochanej w socjalistycznym systemie nauczycielki, której koneksje pozwalają pełnić władzę nad innymi. Reszta obsady stanowi tło dla postaci Drazdechovej, choć trzeba podkreślić, że tło to też jest na bardzo przystępnym poziomie. Również kostiumy oraz scenografia dobrze oddają klimat tamtych czasów. 

„Nauczycielka” w reżyserii Jana Hřebejka to doprawiony humorem obraz przedstawiający cienie socjalistycznego ustroju pełnego niesprawiedliwości. To dopracowana, godna polecenia produkcja, którą zrozumieją w szczególności mieszkańcy państw będących w przeszłości częścią bloku socjalistycznego. 

Reżyseria
Dystrybutor
Aurora Films
Premiera
04-07-2016 (MFF w Karlowych Warach)
10-02-2017 (Polska)
21-07-2016 (Świat)
5,0
Ocena filmu
głosów: 3
Twoja ocena
chcę zobaczyć
0 osób chce go zobaczyć
dodaj do ulubionych
0 osób lubi ten film
obserwuj
0 osób obserwuje ten tytuł
dodaj do filmoteki
0 osób ma ten film u siebie

dodaj komentarz

Możesz pisać komentarze ze swojego konta - zalogować się?

redakcja strony

Mariusz Kłos
Marta Suchocka
Radosław Sztaba
Agnieszka Janczyk