Retrospektywa twórczości Agnieszki Holland na 22. MFF Nowe Horyzonty
Ewa Balana | 2022-06-24Źródło: Informacja prasowa, fot. R. Palka
Ma wyraziste poglądy, nie udaje, nie kluczy, mówi wprost: taki wizerunek Agnieszki Holland utrwalił się w oczach współczesnych odbiorców jej filmów. Kino tej wybitnej reżyserki to jednak znacznie więcej niż celne obserwacje społeczno-polityczne: to także czułość i prokobiecość, którym towarzyszy niezwykła umiejętność portretowania niejednoznacznych postaci.

W trakcie tegorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Nowe Horyzonty zaprezentowane zostaną różne aspekty twórczości Agnieszki Holland w ramach pierwszej w Polsce, tak szerokiej retrospektywy dokonań autorki. W programie znajdzie się 18 tytułów ukazujących poszczególne etapy jej pracy twórczej – od wczesnych filmów z lat 70. po najnowsze dzieła. Agnieszka Holland będzie także gościem specjalnym festiwalu i weźmie udział w spotkaniach z widzami (w pierwszy weekend wydarzenia).

Międzynarodowy Festiwal Filmowy Nowe Horyzonty już niedługo ponownie zawita we Wrocławiu: 22. edycja wydarzenia odbędzie się w dniach 21-31 lipca. O tydzień dłużej, do 7 sierpnia, trwać będzie część online’owa festiwalu. 7 lipca rozpocznie się sprzedaż pojedynczych biletów i dostępów do filmów online.

Podczas nowohoryzontowej retrospektywy przypomniane zostaną klasyczne filmy Holland – w tym: "Aktorzy prowincjonalni" (1978), "Kobieta samotna" (1981), nominowane do Oscara "Gorzkie żniwa" (1985), "Europa, Europa" (1990) i "Plac Waszyngtona" (1997) oraz jej nowe dzieła, m.in. "Pokot" (2017) oraz "Obywatel Jones" (2019). W ramach bezpłatnych pokazów będzie można zobaczyć także trzy rzadko pokazywane filmy telewizyjne: "Strzał w serce" (2001), monumentalny "Gorejący krzew" (2013) i "Historię Gwen Araujo" (2006; ten ostatni tylko online).

Kino Agnieszki Holland: zwalczyć głód łatwych odpowiedzi

Jakie wątki pojawiały się w jej filmach? Jakie stereotypy i łatki niesłusznie do niej przylgnęły? Jak dziś czytać jej dzieła? Więcej o twórczości Agnieszki Holland mówi Karolina Pasternak, autorka książki "Holland. Biografia od nowa" i kuratorka wrocławskiej retrospektywy.

W filmach Agnieszki Holland, nawet tych, których akcja toczy się w odległej przeszłości, dzieło staje się̨ często jej głosem we współczesnej debacie. Tak było w przypadku "W ciemności" (2011), "Obywatela Jonesa" (2019), ale też "Gorączki" (1980).  Taką Agnieszkę Holland – reżyserkę o wyrazistych poglądach świetnie znamy.

To jednak tylko ułamek prawdy o Holland – autorce.

Prawie wszyscy – dawni i nowi, żeńscy i męscy, polscy, czescy i hollywoodzcy – protagoniści kina Holland to postacie skrajnie niejednoznaczne. Nie ma w filmach bohaterki nowohoryzontowej retrospektywy sytuacji, które są czarno-białe. Ludzie nie są tacy, jacy się wydają̨, wpadają̨ w pułapki bez wyjścia, ulegają̨ własnym słabościom.

Tę głęboką znajomość́ natury ludzkiej Holland zdobyła przeraźliwie wcześnie – w dzieciństwie padła ofiarą molestowania na tle seksualnym. Porządek jej świata dziecięcego został zburzony w sposób nieodwracalny. Nieoczywistość, podwójna tożsamość́ stała się jej tematem.

Począwszy od "Europy, Europy" (1990), poprzez filmy "Olivier, Olivier" (1992), "Tajemniczy ogród" (1993), "Plac Waszyngtona" (1997), "Strzał w serce" (2001) aż po "Julia wraca do domu" (2002), dotykała spraw coraz bardziej prywatnych: dojrzewania w cieniu traumy z dzieciństwa, przyspieszonego wejścia w dorosłość.

W środowisku filmowym krąży masa anegdot o tym, jak była dziarska, „męska”. W dawnych czasach upraszczano postać Holland i powielano stereotypy na jej temat – że „klęła jak szewc” albo że „paliła jak smok”. Wizerunek Agnieszki Holland – delikatnej, kobiecej, czułej, opiekuńczej – był pomijany. Podobnie jak – bardzo długo – feministyczny wydźwięk jej kina. Tymczasem już wczesne filmy reżyserki – "Niedzielne dzieci" (1976), "Kobieta samotna" (1981), "Aktorzy prowincjonalni" (1978) – były głęboko prokobiece.

Żeby zrozumieć Agnieszkę Holland i jej dzieło, dobrze jest zwalczyć w sobie głód łatwych odpowiedzi. Albo jak ujęła to Olga Tokarczuk w swoim eseju "Człowiek na krańcach świata": „wychynąć” poza swoją bańkę, w której się „zamykamy i mościmy”.

Filmy, które znalazły się w programie retrospektywy:

"Aktorzy prowincjonalni", 1978
"Całkowite zaćmienie", 1995
"Europa, Europa", 1990
"Gorączka", 1981
"Gorejący krzew", 2013
"Gorzkie żniwa", 1985
"Historia Gwen Araujo", 2006
"Kobieta samotna", 1981
"Niedzielne dzieci", 1976
"Obywatel Jones", 2019
"Olivier, Olivier", 1992
"Plac Waszyngtona", 1997
"Pokot", 2017
"Strzał w serce, 2001
"W ciemności", 2011
"Wieczór u Abdona", 1975
"Zabić księdza", 1988
"Zdjęcia próbne", 1977