„Ogród rodzinny. Przyjaciel” to pierwsza część trylogii „Ogród rodzinny”, która jest filmową sagą, opowieścią o losach złożonej z trzech rodzin familii na przestrzeni dwudziestu lat (1939-1959). Scenariusz powstał na kanwie autentycznej historii rodziny Petra Jarchovskyego, który pisząc go, czerpał ze wspomnień swoich dziadków i rodziców.

Pierwsza część to melodramat osadzony w realiach okupowanej przez nazistów Czechosłowacji. Trzy siostry: Vilma, Ela i Bedřiška w czasie wojny zmuszone są zamieszkać razem w jednym domu gdzieś pod miastem i opiekować się dwojgiem małych dzieci. Vilma i Ela zostały matkami (Danuški i Karlíka) na początku wojny. Wkrótce ich mężowie Jindra i Otto zostali aresztowani za działalność w ruchu oporu, a następnie wywiezieni do obozów koncentracyjnych. Przez całą wojnę tej nietypowej rodzinie, złożonej z trzech kobiet i dwojga dzieci, pomaga przyjaciel męża Vilmy – doktor Jiři Erben. To jest właśnie tytułowy przyjaciel. Mężczyzna pracuje, leczy ludzi, a dla trzech bohaterek jest prawdziwym oparciem. Jedna z nich zaczyna go darzyć gorącym uczuciem (druga też nie jest obojętna na jego urok osobisty).  Po kilku latach wojna ma się ku końcowi i wtedy niespodziewanie wraca jej mąż. Czy uczucie przetrwa i czy zaważy na szali męskiej przyjaźni? - to zaledwie dwa z licznych pytań, na które twórcy będą się starali odpowiedzieć.

Od pierwszych scen widać, że będzie to inna opowieść o wojnie, różna od tych, które znamy z polskiej kinematografii. Na początku jest fragment czarno-białej kroniki, który ukazuje dwóch czechosłowackich komików, którzy propagują antywojenną pieśń i mówią o narodowym bohaterstwie. Potem jesteśmy świadkami kilku dramatycznych scen, w których pojawiają się złowrogie i bezszelestnie działające Gestapo oraz inne nazistowskie służby mundurowe. Nie one jednak będą w centrum uwagi twórców, jako, że film koncentruje się na „normalnym”, codziennym życiu bohaterek, z dala od frontów, obozowej rzeczywistości i aktów terroru okupanta. Są w nim zwykli bohaterowie, trzy siostry, dzieci, ich dalsza rodzina oraz lekarz, który także z czasem staje się jej członkiem. Poprzez ukazanie ich losów twórcy opowiadają o ważnych kwestiach - miłości, przyjaźni, bohaterstwie i zdradzie. Miłość małżeńska zostaje poprzez wojnę wystawiona na próbę. Pojawia się inne uczucie i nie od razu wiadomo „czy to jest przyjaźń, czy to jest kochanie”. O bohaterach często mówią w filmie dzieci, dla których wzorami są aresztowani ojcowie, ale są też cisi, skromni bohaterowie dnia codziennego. Zdrada małżeńska inaczej postrzegana jest z perspektywy kobiety, inaczej z punktu widzenia mężczyzny. Jest też zdrada ojczyzny. I tu pojawia się pewna przewrotność. Mężowie sióstr, gorący patrioci, mają nieco z niemiecka brzmiące nazwiska, podczas gdy największym zdrajcą okazuje się niejaki Havranek, który twierdzi, iż czuje się Niemcem.

Film przepełniony jest subtelnymi, pięknymi kadrami, w których dominują nienasycone barwy i gra światła i cienia. Zdjęcia są dziełem polskiego operatora Bartka Cierlicy. W obrazie widać ogromną dbałość o szczegóły, zarówno jeśli chodzi o scenografię jak i kostiumy, które wiernie odtwarzają realia historyczne. Sceny z  udziałem wojska radzieckiego wyglądają wyjątkowo realistycznie, jakby zostały zagrane przez członków grupy rekonstrukcji historycznej, a te w Czechach należą do najlepszych w Europie. Reżyser niespiesznie (ale też nie nudno) opowiada tę wojenną historię w sposób pozbawiony emocji, beznamiętnie przechodzi do kolejnych scen, nie akcentując specjalnie żadnej z nich. Cała warstwa emocjonalna jest gdzieś wewnątrz, w drobnych gestach, kilku słowach i niedopowiedzeniach. To sprawia, że emocjonuje się widz. Dzieje się tak również dzięki bardzo dobrej grze aktorów. Świetnie spisała się główna trójka: Anna Geislerova, Ondřej Sokol i Martin Finger. Uwagę zwraca również nieco przerysowana gra komediowa Sabiny Remundovej, która wcieliła się w irytującą szwagierkę Vilmy - Marię. Jej twarz starszym widzom skojarzy się zapewne z pewną pielęgniarką z kultowego czechosłowackiego serialu o szpitalu (prywatnie grała ją matka aktorki, do której ona sama jest bardzo podobna). Bardzo dobrze zagrali swe role kilkuletni aktorzy dziecięcy. Klimat filmu uzupełnia dobra muzyka. Spora jest w tym obrazie doza ciepła i humoru.

Do nielicznych minusów filmu można zaliczyć pewne nieścisłości, czy też niedopowiedzenia związane z rozwojem akcji. Vilmie udaje się umknąć Gestapo, bo Jiři przekonuje ich, że za chwilę będzie rodzić. Tymczasem ma jeszcze trzy tygodnie do rozwiązania. Nie wiadomo, czy nie zwrócili na nią już uwagi, lub czy i jak się udało to wytłumaczyć. Mężowie bohaterek działali w ruchu oporu, konspirowali, ale konkretnie jakie były ich cele, co takiego zrobili, że zostali aresztowani, też nie do końca wiadomo.

Film koncentruje się na grupie osób i na relacjach pomiędzy nimi, które są skomplikowane. Ogląda się go z zainteresowaniem, które jest stopniowo podsycane. Akcja trzyma w napięciu, bo film opowiada o trudnych wyborach, zarówno obywatelskich jak i osobistych. Ciekawią dalsze losy bohaterów, a te będzie można poznać niedługo, w kolejnych częściach trylogii. Będą to „Dezerter” i „Ukochany”.