W latach młodości marzył o zawodzie dziennikarza. W 1963 rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Po obronie pracy magisterskiej Nazwy miejscowe kulturalne typu Środa, Piątek, Wola, Osiek, zaproponowano mu staż asystencki w tamtejszej katedrze języka polskiego. W 1968 poślubił Teresę Taczanowską, którą poznał w czasie studiów. Kilka lat potem urodził im się syn Marcin (obecnie doktor nauk humanistycznych i pracownik Instytutu Filologii Germańskiej UWr).

Od 1968 obecny na łamach wrocławskiego dziennika Słowo Polskie, gdzie prowadzi rubrykę Rzecz o języku, zaś od 1987 – w Telewizji Polskiej program Ojczyzna polszczyzna. Obecnie ma dodatkowo cotygodniowy felieton w Dzienniku Zachodnim i comiesięczny w Śląsku. Od 1995 prowadzi "na żywo" cykliczny program we wrocławskiej TV3 pt. Profesor Miodek odpowiada. Publikował również w miesięczniku Wiedza i Życie.

W 1983 otrzymał stopień naukowy doktora habilitowanego, a także stanowisko docenta Uniwersytetu Wrocławskiego. Podstawę kolokwium stanowiły dwie książki – Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie oraz Kultura języka w teorii i praktyce.

Od maja 1989 jest dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1991 senat tej uczelni przyznał mu stanowisko profesora nadzwyczajnego, a już w 1995 odebrał tytuł profesorski z rąk Lecha Wałęsy. 20 października 2005 został doktorem honoris causa Pedagogicznego Uniwersytetu Wileńskiego, a 10 marca 2006 roku otrzymał ten tytuł na Uniwersytecie Opolskim.