Przystojny, fotogeniczny, świetnie radzi sobie z każdą rolą. O Ioanie Gruffuddzie mówi się, że jest najgorętszym walijskim towarem eksportowym od czasu Catherine Zeta-Jones. Wiele osób ma problem z poprawnym wymówieniem imienia aktora. Powinno się mówić „Jo-an Griffith”. Ioan nie zamierza zmienić nazwiska - „I co z tego, że moje imię jest trudne do wymówienia? Wszyscy nauczyliśmy się mówić Schwarzenegger”.

Bardzo dobrze wspomina dzieciństwo. Jego rodzice Gillian i Peter byli nauczycielami. Ioan jest najstarszym dzieckiem, ma brata Aluna, który jest dwa lata młodszy, i siostrę Siwan, młodszą o lat siedem. Matka Ioana mówiła po walijsku, Ioan jest dwujęzyczny.

Uczęszczał do szkoły Ysgol Gyfun Gymraeg Glantaf, gdzie odkryto u niego talent muzyczny. Przez kilka lat grał na oboju w South Glamorgan Youth Orchestra. Potrafi także pięknie śpiewać. W 1992 roku rozpoczął studia w prestiżowej Royal Academy of the Dramatic Arts w Londynie, którą ukończył trzy lata później.

Jako piętnastolatek debiutował przed kamerami w walijskiej operze mydlanej pt. „Pobol Y Cwm” (People of the Valley, 1989-1994) w reżyserii Williama Gwyn. W 1996 r. wystąpił w filmach telewizyjnych „A Relative Stranger” i „Poldark” oraz w przedstawieniu „Dekameron” na scenie Gate Theater. Na dużym ekranie debiutował rolą dandysa Johna Gray, kochanka Oscara Wilde (Stephen Fry) w „Wilde” (1997) Briana Gilberta. Był oficerem Lowe, który wyciągnął umierającą Kate Winslet z lodowatego oceanu w hollywoodzkim przeboju „Titanic” (1997) Jamesa Camerona.

Serca fanów oraz przychylność krytyków przyniosła mu rola osiemnastowiecznego kapitan statku w „Honoratio Hornblower” (1998-1999). Serial jest adaptacją powieści C.S. Forestera. Gruffudd zagrał tytułową rolę. Był Pipem w Dickensowskich „Wielkich nadziejach” wyreżyserowanych w 1999 r. przez Juliana Jarrolda. Wcielił się w Salomona w dramacie „Salomon i Geanor” (1999) Paula Morrisona. Film opowiada historię miłości Żyda i Walijki na przełomie XIX i XX wieku. W czasie pracy nad rolą Ioan nauczył się jidysz. „Salomon i Geanor” był nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film zagraniczny.

Widzowie BBC mogli oglądać Gruffudda w jednym z odcinków serialu „Love in the 21st Century” (1999), gdzie zagrał mężczyznę, którego obsesyjne zainteresowanie masturbacją zagraża relacjom z żoną. Dołączył także do obsady bardzo dobrze ocenianego filmu BBC pt. „Warriors” Petera Kosminsky. Serial opowiada o brytyjskich żołnierzach służący w Bośni.

Gruffudd gra także w lżejszym repertuarze. W 2000 roku wystąpił w„102 dalmatyńczykach” (2000) Kevina Lima, a rok później wraz z przyjacielem Matthew Rhysem zagrali parę gejów w „Dużej małej Ani” (2001) Sary Sugarman. Gruffudd wystąpił także w opowieści o morderstwie popełnionym w edwardiańskim Londynie pt. „Another Life” (2001) Philipa Goodhewa oraz „Happy Now” (2001) Philippy Cousins i thrillerze„Shooters” (2002) w reżyserii Glenna Durforta i Colina Tea.

W 2002 roku Gruffudd przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie zagrał u boku Christiany Ricci w horrorze „Zgromadzenie” (2002) Briana Gilberta.

„Man and Boy” (2002) Simona Curtisa to opowieść o londyńczyku Harrym Silverze, który opiekuje się dwuletnim synem po odejściu żony. Scenariusz filmu powstał w oparciu o bestsellerową powieść Tony Parsonsa. Historia opowiedziana w „Man and Boy” jest bliska sercu Gruffudda, ponieważ sprawy związane z rodziną i dziećmi są dla niego bardzo ważne.

Ioan pojawił się w dobrze przyjętej ekranizacji powieści laureata Nagrody Nobla, Johna Galsworthy’ego pt. „Saga rodu Forsyte’ów” (2002). Zagrał Lukasa Gold w serialu zrealizowanym przez stację CBS, pt. „Century City” (2004).

Producent Jerry Bruckheimer wypatrzył Ioana na castingu do „Helikoptera w ogniu” (2001) Ridleya Scotta i dał mu niewielką rolę porucznika Johna Bealesa, a następnie zaangażował do „Króla Artura” (2004) Antoine Fuquy. W obrazie o legendarnym królu Gruffudd zagrał rycerza Lancelota. Dla potrzeb roli zapuścił brodę oraz nosił specjalne ubranie, które maskowało jego chudą sylwetkę. W 2005 roku wcielił się w walczącego ze złym Doktorem Doomem pana Fantastic w „Fantastycznej czwórce” Tima Story.

Ioan mieszka w Los Angeles z aktorką Alice Evans, którą poznał na planie „102 dalmatyńczyków”. Jako nastolatek zaczął grać w rugby, robi to do dzisiejszego dnia. Bywa w kinie i teatrze, często wpada także do pubu na piwo. Lubi słuchać Manic Street Preachers i Stereophonics. Aktorskimi wzorami są dla niego Robert Redford i Paul Newman.