duża fotografia filmu Dobry zdrajca
Miniatura plakatu filmu Dobry zdrajca

Dobry zdrajca

Vores mand i Amerika

2020 | Dania | Biograficzny, Dramat | 115 min

Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia

Filmowa biografia Henrika Kauffmanna, duńskiego ambasadora w Stanach Zjednoczonych, w reżyserii Christiny Rosendahl to historia II wojny światowej opowiedziana przez pryzmat dyplomacji. Działania przedstawiciela rządu Danii przypieczętowały zaangażowanie USA w konflikt zbrojny. Przedstawione wydarzenia zostały ujęte w klamrę. Forma ta składa się na wyrazistą stylistykę, co stanowi dodatkowy walor obrazu filmowego. W roli tytułowej wystąpił Ulrich Thomsen.

Prolog i zarazem epilog przedstawia śmierć głównego bohatera w 1963 roku. Okres wojenny to retrospekcja. Akcja obejmuje dwa wątki: pracę ambasadora oraz skomplikowane relacje rodzinne. W 1939 roku Kauffmann pełni swoje obowiązki w Waszyngtonie za czasów trzydziestego drugiego prezydenta, Franklina Delano Roosevelta (Henry Goodman). Dzięki żonie Charlotte (Denise Gough) dyplomata ma okazję do prywatnej konwersacji z przywódcą Ameryki Północnej. Próbuje zaalarmować go o niebezpiecznej sytuacji w Europie, jaka ma miejsce po dojściu do władzy Adolfa Hitlera, i groźbie wtargnięcia do Polski. Jednak jego starania spełzają na niczym, a ambasador czuje się bezwładny.

Podczas przyjęcia Kauffmann poznaje Povla Bang-Jensena (Mikkel Boe Følsgaard), młodego idealistę głoszącego z uporem konieczność przeciwstawienia się nazistom. Dyplomata zatrudnia Bang-Jensena. Tyczasem dziewiątego kwietnia 1940 roku dochodzi do inwazji III Rzeszy na Danię. Telefoniczna rozmowa z członkiem rządu prowadzi do konfliktu z władzą okupowanego kraju. Deklaracje o prowadzonych negocjacjach niweluje kadr z przelatującymi nad Kopenhagą samolotami bojowymi. Kauffmann podejmuje trudną decyzję o odżegnaniu się od zniewolonego rządu. To czyni bohatera tytułowym zdrajcą w oczach przełożonych.

Dyplomata znajduje poparcie ambasadorów w kilku spośród dwudziestu czterech krajów, m.in.: Iranie, Argentynie, Brazylii, Meksyku, Egipcie, Portugalii i Japonii. Kolejna prośba o pomoc kierowana do członków amerykańskiego rządu zostaje odrzucona. Kauffmann potrzebuje wsparcia żony, aby porozmawiać z prezydentem Rooseveltem o trudnym położeniu. Mężczyzna trafnie prognozuje niebezpieczeństwo ze strony Rzeszy Niemieckiej oraz Japonii, nakreślając potencjalne zagrożenie, jakie pojawi się, jeśli podbite zostaną Wyspy Brytyjskie.

Odroczenie wydalenia pozwala Kauffmannowi i Bang-Jensenowi rozpocząć działania mające na celu uzyskanie dostępu do złota zdeponowanego w Nowojorskim Banku Federalnym. Bohaterowie chcą wesprzeć finansowo zaprzyjaźnione ambasady oraz spłacić zobowiązania. Młody dyplomata kategorycznie odmawia spekulowania na giełdzie obligacjami pod własnym nazwiskiem. Jednocześnie ambasador może liczyć na wsparcie Bang-Jensena podczas wygłaszanego w radiu oświadczenia Kauffmanna o konieczności stawiania oporu przez okupowany kraj. Próba uznania go za jedynego reprezentanta rządu na uchodźstwie lega w gruzach przez zbytnią nadgorliwość Bang-Jensena, jednak dzięki wsparciu uzyskanemu przez J. E. Hoovera, dyplomatom udaje się odeprzeć przejęcie posady przez Einara Blechingberga (Esben Dalgaard Andersen).

Punktem zwrotnym okazuje się po raz kolejny wsparcie żony i jej rozmowa z prezydentem. Dzięki szczerym wyznaniu o słabości męża do siostry Charlotte, Zilli (Zoë Tapper), Kauffman może rozpocząć negocjacje. Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny spowodował atak na Pearl Harbour. Plan obejmuje budowę lotniska na Grenlandii podlegającej władzy duńskiej. Ambasador jako reprezentant zawiera umowę, którą mogą zaakceptować gubernatorzy Grenlandii, a na którą nie zgadza się król Danii, uznając Kauffmanna za zdrajcę. Jednak te ustalenia znacząco pomogły odnieść aliantom zwycięstwo.

Reżyserka w napisach końcowych poinformowała o dokonaniach dyplomaty, do których należy przystąpienie Danii do ONZ w 1945 roku oraz do NATO w 1949 roku. Ważną osobą jest także postać Povla Bang-Jensena. Jednak to Henrik Kauffmann został pokazany jako bohater Danii, którego strategiczne myślenie przyćmiło nawet samego Winstona Churchilla (Nicholas Blane). Premier Wielkiej Brytanii został ukazany jako smakosz, który uzmysławia ambasadorowi, iż alianci nie mogą uznać Danii za sprzymierzeńca, jeśli kraj nie przeciwstawia się nazistom. Rosendahl przedstawia również zawiązanie ruchu oporu jako zasługę Kauffmanna po kolejnym radiowym apelu, który trafia także do jego dotychczasowych przeciwników w duńskim rządzie.

Rysą na wizerunku dyplomaty jest relacja z  żoną Charlotte i jej siostrą, Zillą. Mężczyzna zakochany był w Zillie, jednak ich romans w trakcie pobytu w Azji zakończył się, kiedy kobieta zaszła w ciążę. Poppin (Pixie Davies) to córka przyjaciela Henrika, Masona (Ross McCall), który również nie dochowuje wierności żonie, chociaż okazuje więcej szacunku szwagierce niż jej mąż. Przyjazd kobiety wprowadził napięcie pomiędzy małżeństwem, a w Henriku obudził na nowo fascynację. Bohaterka godzi się jednak ze swoim losem i pomimo nawiązania relacji, nie chce kontynuować romansu z Kauffmannem. Jej postać jest w pewnym stopniu tragiczna i  nieszczęśliwa.

Charlotte, której rady są tak cenne, a wsparcie potrzebne również siostrze, staje się kobietą-symbolem. W imię wygrania wojny oraz uratowania kraju i świata, z coraz większym trudem pani Kauffmann znosi upokorzenie ze strony męża. Ból uśmierza alkoholem, kłótnią z siostrą, nerwowym zachowaniem wobec córki i wreszcie upiciem się podczas przyjęcia. Załamanie przychodzi po wyznaniu męża, że od swojej żony w jej siostrze woli wszystko. Samookaleczenie stopy i opatrzenie rany przez Kauffmanna również jest symboliczne, jednak nie przynosi ostatecznego rozwiązania. Reżyserka zaproponowała je w zamknięciu, informując, że ciała małżeństwa znaleziono w ich pokoju w sanatorium w Skodsborgu. Znamienne jest, że Charlotte podrzyna mężowi gardło, sama zadając sobie cios przypominający harakiri. Można rozumieć to jako odwołanie do miejsca, gdzie Henrik nawiązał romans.

Równie ważna jest scena, kiedy Kauffmann wprowadził do skarbca dziewczynki. Nauka płynąca z tej wizyty to przekaz: wygrywa ten, kto ma pieniądze. Wymowne, że dyplomacie fundusze były potrzebne jedynie do wypełnienia obietnicy o wsparciu ambasad. Córki Charlotty i Zilli nie były angażowane przez matki w sprawy dorosłych, chociaż nie ukrywano przed nimi sytuacji na świecie – bawiły się w wojnę. Jednak relacje sióstr oraz ich zachowanie nie uszło uwadze dzieci. Poppin przerwała kłótnię matki z ciotką. Warto zwrócić uwagę, że dziewczynki w trakcie rodzinnych spotkań chciały bawić się z Zillą i Henrikiem.

Dla Charlotte mąż był królem. Henrik po odniesionym – dzięki żonie – sukcesie wciąż wolał Zillę. Film ukazuje równoczesny rozpad świata i małżeństwa. Gdy dyplomata wraca do Danii w glorii i chwale, nie towarzyszy mu rodzina, a Bang-Jensen. Uznanie króla Christiana X pozwoliło Kauffmannowi stawiać warunki rządowi – uzyskać pozwolenie na pozostanie na stanowisku ambasadora w Waszyngtonie. Jeden człowiek, który wpłynął na kształt polityki w kraju, skończył jako zdrajca w oczach żony.

Poetycką biografię uzupełniają zdjęcia Louise McLoughlin. Operatorka wielokrotnie rozbijała obraz aktorów w odbiciach, nie uciekając od najsławniejszego ujęcia Rity Hayworth w „Damie z Szanghaju” Orsona Wellesa. Tak wygląda Kauffman przeglądając się w zwierciadle podczas przygotowania do przyjęcia. Kiedy wygłasza oświadczenie w radiu, w szybie widzi swoje podwójne odbicie. Zwracając się z prośbą do żony o pomoc, małżonkowie są ukazani w tafli lustra. Charlotte patrzy na swoje odbicie, kiedy kłóci się z Zillą. Ze względu na czas akcji, nie brakuje zbliżeń kamery na detale. Istotny jest telefon, wiadomości z telegramu, listy czy twarze bohaterów. Podczas zabawy dzieci pokazana jest twarz ambasadora ukryta za okularami. Bohater przypominał postać z arcydzieła Stanleya Kubricka, dr. Strangelove. Autorka zdjęć często korzystała także z jazdy kamery, oznaczającej przejście do innego okresu. Obiektyw podążał za bohaterem lub ukazywał statycznie scenografię, czyniąc kadry jeszcze bardziej wymownymi – jak pusty gabinet w Białym Domu, podczas gdy głos z offu oznajmiał atak na Amerykę.

Montaż dźwięku i obrazu zawierał celowy dysonans. Idyllę w hotelu przerywało z offu przemówienie Hitlera. Zabawę dzieci na basenie zestawiono z dźwiękami u-bootów, opalanie się sióstr z nalotem i odgłosem wybuchających bomb. Wraz z kolejnymi latami wojny, nastrój staje się coraz mniej rozrywkowy. Pusty ogród nie sprawia wrażenia edenu. Muzyka Jonasa Strucka współtworzy klimat. Kompozycja buduje napięcie. Niepokój ulega zmianie, gdy poprawia się los bohaterów. Wtedy dominują utwory rytmiczne, jak w scenie wizyty w Banku Federalnym.

Ulrich Thomsen wiarygodnie zagrał bohatera walczącego o swój kraj ze wszystkich sił. Aktor, po swojej wyrazistej roli w serialu „Banshee”, stworzył postać zdeterminowaną, aczkolwiek ukazując swój talent aktorski w mniejszej krasie niż jako Kai Proctor. Denise Gough wiodła prym, odgrywając żonę dyplomaty. Jako kobieta w impasie, aktorka doskonale kreowała stany emocjonalne pani Kauffmann poprzez mimikę. Zoë Tapper równie wiarygodnie stworzyła Zillę, niemal jako famme fatale, której bliżej jednak do bohaterki melodramatu. Mikkel Boe Følsgaard jako Povl Bang-Jensen jest bohaterem drugiego planu, którego rola została ograniczona do asysty Thomsena. Aktor nie odstępował od głównej obsady swoimi umiejętnościami, kreując postać dyplomaty w stanie najwyższego poświęcenia (scena migreny), czy rysując mapę świata na podłodze, aby zrealizować plan pozyskania rządowych pieniędzy. 

Twórcy upamiętnili Henrika Kauffmanna jako „naszego człowieka w Ameryce” (tytuł oryginalny), który walczył o niepodległość Danii jak ruch oporu przedstawiony chociażby w „Podziemnym froncie” Olego Christiana Madsena. Christina Rosendahl wraz z Kristianem Bangiem Fossem oraz Dunją Gry Jensen są autorami scenariusza, w którym nie bali się snuć domysłów, sugerować, że bohater polityczny niekoniecznie jest taką nieskazitelną postacią prywatnie, aczkolwiek uznano jego zasługi dla narodu. To zaś dało podwaliny dla osiągnięć kolejnemu dyplomacie – być może następnemu bohaterowi kolejnej wspólnej produkcji ekipy. Ze względu na jakość realizacji byłaby to biografia filmowa pod względem formalnym o treści wizualnej i historycznej.
4,0
Ocena filmu
głosów: 1
Twoja ocena
chcę zobaczyć
0 osób chce go zobaczyć
dodaj do ulubionych
0 osób lubi ten film
obserwuj
0 osób obserwuje ten tytuł
dodaj do filmoteki
0 osób ma ten film u siebie

dodaj komentarz

Możesz pisać komentarze ze swojego konta - zalogować się?

redakcja strony

Arkadiusz Chorób