„Zapewni?a mi schronienie nara?aj?c ?ycie swoje i swojej rodziny. To by?a wra?liwa, ?agodna i ci??ko pracuj?ca kobieta” – napisa? Pola?ski. Podejmuj?c ?miertelne ryzyko nara?a?a nie tylko swoje ?ycie, ale i bezpiecze?stwo w?asnych dzieci. Stefania Bucha?a, uboga ch?opka ze podkrakowskiej wsi nigdy si? nie dowie, ?e 10-letni ?ydowski ch?opiec, którego podczas wojny przygarn??a pod swój dach, sze??dziesi?t lat pó?niej zdoby? Oscara i Z?ot? Palm? za „Pianist?”. Teraz najwy?sze odznaczenie od Pa?stwa Izrael za uratowanie Romka, czyli pó?niejszego re?ysera Romana Pola?skiego, odbierze w imieniu Stefanii i Jana Bucha?ów ich wnuk. O nadaniu tytu?u „Sprawiedliwy w?ród Narodów ?wiata” zadecydowa?a Specjalna Komisja Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, której przewodniczy s?dzia S?du Najwy?szego Izraela.

„Stefania Bucha?a zapewni?a mi schronienie ryzykuj?c ?ycie w?asne i swojej rodziny” – wyzna? Roman Pola?ski w ?wiadectwie, które kilka lat temu z?o?y? w Yad Vashem. „To by?a wra?liwa, ?agodna i ci??ko pracuj?ca kobieta” – pisa?, a do wniosku do??czy? zdj?cia, autobiografi? i fragment filmu dokumentalnego pod roboczym tytu?em „Pola?ski, Horowitz”. To w?a?nie na planie tego filmu dosz?o do niezwyk?ego spotkania, które sk?oni?o zdobywc? Oscara do z?o?enia ?wiadectwa.

Re?yser, który podczas Holocaustu straci? prawie ca?? rodzin? – w tym ci??arn? matk? i babci? – przez lata próbowa? odszuka? gospodyni?, której zawdzi?cza ?ycie. Po wojnie dwukrotnie wraca? do Wysokiej – niewielkiej wsi pod Krakowem, gdzie ukrywali go Bucha?owie. Jednak ?lad po rodzinie zagin??. Anna Kokoszka-Romer i Mateusz Kud?a, twórcy filmu „Pola?ski, Horowitz” postanowili odnale?? potomków.

– Szukali?my kilka lat – mówi Anna Kokoszka-Romer. – Rozmawiali?my z mieszka?cami wsi, ale ci nie potrafili powiedzie?, gdzie wyjechali Bucha?owie. Sprawdzili?my ksi?gi parafialne, wertowali?my stare ksi??ki telefoniczne. W ko?cu trafili?my na trop wnuka Jana i Stefanii Bucha?ów. Umówili?my si? na spotkanie – mówi wspó?producentka filmu.

– O tym, ?e babcia ukrywa?a Romana Pola?skiego, pan Stanis?aw dowiedzia? si? od nas. By? tym zupe?nie zaskoczony – opowiada Mateusz Kud?a. – Podczas rozmowy wyj?? z kieszeni koszuli jakie? zawini?tko. To by?y fotografie sprzed 70 lat, a na nich… Stefania Bucha?a! Kobieta, której odwaga uratowa?a ?ycie ma?emu ch?opcu – relacjonuje wspó?producent.

Filmowcy zaaran?owali spotkanie Romana Pola?skiego z wnukiem ludzi, którzy go ocalili. Dosz?o do niego w Wysokiej podczas kr?cenia filmu. Re?yser opowiedzia?, jak wygl?da?o ukrywanie si? na wsi: rodzina by?a bardzo uboga, nie by?o pr?du i nie starcza?o jedzenia. Z kolei Bucha?a pokaza? Ocalonemu zdj?cia Stefanii i odr?czny list napisany przez jego babci?. Scena znajdzie si? w powstaj?cym filmie.

Pola?skiemu towarzyszy? przyjaciel, ?wiatowej s?awy fotograf Ryszard Horowitz, z którym zaprzyja?ni? si? jeszcze w krakowskim getcie. – Z Romkiem nigdy na ten temat nie rozmawiali?my – wspomina Ryszard Horowitz. – Pobyt na wsi, gdzie on si? chowa?… Wiedzia?em o tym, ale teraz mog?em zobaczy? to na w?asne oczy. By? bardzo wzruszony – mówi.

Ryszard Horowitz zawdzi?cza ?ycie innemu Sprawiedliwemu – Oskarowi Schindlerowi. T? niezwyk?? histori? rozs?awi? Steven Spielberg w nagradzanym filmie „Lista Schindlera”. Niemiecki przedsi?biorca uratowa? przed Zag?ad? ponad tysi?c ?ydów, a w?ród nich przysz?ego fotografa. Horowitz nie unikn?? jednak niemieckiego obozu ?mierci Auschwitz-Birkenau, staj?c si? jednym z najm?odszych, którzy go prze?yli. Po latach Schindler zasadzi? drzewo w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jerozolimie.

Ma?emu Romanowi z kolei opiek? próbowa? zorganizowa? jego ojciec, Ryszard Pola?ski, zanim sam trafi? do obozu Mauthausen-Gusen. Za ostatnie oszcz?dno?ci, zegarek i ubrania po ?onie wykupi? tymczasowe schronienie synowi u znajomych. Jednak pieni?dze szybko znikn??y, podobnie jak ch?? ukrywania ?ydowskiego ch?opca. Wtedy Roman trafi? do Wysokiej, gdzie bezinteresownie przygarn?li go Bucha?owie.

– Odznaczenie dla Stefanii to dowód na to, ?e wa?ne czyny nie popadaj? w zapomnienie – podkre?la Magdalena Wierzbicka, wspó?producentka filmu. – Historia ukrywania ?ydowskiego ch?opca, który po latach na zawsze wpisa? si? w dzieje kultury, idealnie oddaje s?owa z Talmudu: je?li cz?owiek ratuje jedno ?ycie, to jest tak, jak gdyby uratowa? ca?y ?wiat – dodaje.

Tytu? „Sprawiedliwy w?ród Narodów ?wiata” to najwy?sze rang? izraelskie odznaczenie cywilne. Przyznawane jest od 1963 roku przez jerozolimski Instytut Pami?ci M?czenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem za zas?ugi osobom i rodzinom, które z nara?eniem w?asnego ?ycia i ?ycia swoich bliskich ratowa?y ?ydów z Zag?ady podczas II wojny ?wiatowej. Ludzie uznani za „Sprawiedliwych w?ród Narodów ?wiata” otrzymuj? specjalnie wybity medal z ich nazwiskiem, dyplom uznania oraz przywilej uwiecznienia ich nazwisk na ?cianie Honoru w Ogrodzie Sprawiedliwych w Instytucie Yad Vashem, w Jerozolimie.

Medal i dyplom honorowy dla rodziny Bucha?ów trafi? ju? do Ambasady Izraela w Warszawie, która zorganizuje uroczyst? ceremoni? wr?czenia odznaczenia.