Dla mieszkańców półwyspu, położonego w oddali - w syberyjskiej części Rosji, wciąż żywa pozostaje tradycja polowań na wieloryby. Choć tych, jest coraz mniej, koniecznością staje się pozyskanie mięsa, które zapewni tubylcom pożywienie na kilka kolejnych miesięcy w skrajnie niekorzystnych warunkach.
Gigantyczne walenie mogą być poławiane jedynie w krótkim okresie w ciągu roku, kiedy aura staje się znośniejsza. Należy zauważyć, że miesza się tu etyka z koniecznością zapewnienia pożywienia, przeżycia, choć zdecydowanie wygrywa tutaj to, co nieuniknione.
Za reżyserię i scenariusz dokumentu odpowiada Maciej Cuske, a za produkcję Mikołaj Pokromski. Autorami zdjęć są Artur Sienicki i Piotr Bernaś. Za idealnie dopasowaną muzyką do wrogiego, zimnego klimatu stoi Marcin Lenarczyk.
Film ukazuje inne, nieznane dotąd oblicze obszaru Półwyspu Czukockiego. Potencjalnie niedostępne miejsce staje się bliskie widzowi. Dotychczas połowy wielorybów i grindwali znane były szeroko na całym świecie z corocznego polowania u wybrzeży Wysp Owczych. To wydarzenie budzi mieszane uczucia z uwagi na bestialski mord zwierząt. Wiele środowisk jest oburzonych takimi praktykami, utrwalanymi od kilkuset lat.
Na Półwyspie Czukockim jednak sytuacja jest inna. Istnienie Czukczów i Rosjan tam zamieszkujących jest uzależnione od zdobycia pożywienia. Przedstawiony obraz ukazuje nieznany i niedostępny obszar Rosji, dzięki czemu film fascynuje z ogromną siłą. Jest to uczta dla oczu, szczególnie dla wielbicieli tego co nieznane, nieosiągalne, dla fanów filmów dokumentalnych i dla pasjonatów rosyjskiej kultury. Tak, Rosja może fascynować, bo ciągle ma w sobie pierwiastek tajemniczości. To niezwykle dziwna, tajemnicza, ale i przerażająca kraina, która ma w sobie wszystko. Sam film skupia się na odległej prowincji, ukazując codzienność ludzi żyjących w skrajnie niekorzystnych warunkach, w biedzie. Do życia jest im potrzebne tak niewiele … to minimum egzystencji, więc kto śmiałby im to odebrać?
Silna zależność Czukczów, będących niegdyś nomadami, od wielorybów jest kluczowa w przedstawianym dokumencie. W pewnym sensie widać tu jedność natury. Historia tego ludu ma długie korzenie, a wierzenia są oparte na teorii powstania świata, w którą kiedyś wierzyli Eskimosi – o matce wszystkich ludzi Nau, miłości człowieka i wieloryba i o narodzinach dzieci. Historię tę opisuje na początku filmu Eskimoska z miejscowości Naukan. Legendy i wierzenia ludu wyparł w części, wprowadzany przez Stalina model społeczeństwa. W krótkiej chwili Czukcze zatracili swoją tożsamość.
Brutalny, ale i niebezpieczny połów przeplata się z ogromnym szacunkiem, jakim ludzie darzą wieloryby. Jednak powrót do korzeni nie jest łatwy, a otaczająca pustka, bezsilność i marazm niewątpliwe nie dają o sobie zapomnieć. To lud i miejsce, zapomniane przez wszystkich i przez Rosjan, którzy niegdyś wprowadzali tam swoje socjalistyczne zmiany.
Zatraceni, zapominający o tradycjach i przodkach, wciąż starają się pamiętać co było kiedyś. Jednak nie jest to łatwy proces dla ludu opuszczonego, nawet przez Stalina. Na końcu należy wspomnieć, że to jeden z niewielu narodów na świecie, który legalnie może polować na wieloryby.
Film „Wieloryb z Lorino” miał swoją premierę na festiwalu IDFA w Amsterdamie w 2019 roku. Obecnie można go zobaczyć głównie w kinach studyjnych. Ja natomiast miałam okazję uczestniczyć w seansie w ramach Krakowskiego Festiwalu Filmowego, w którym w jednym tygodniu miesiąca, przez pół roku, od lipca do grudnia 2021 roku zostanie przedstawione sześć różnych dokumentów we wszystkich krakowskich kinach studyjnych. Pierwszym z nich był „Wieloryb z Lorino” Macieja Cuske. Gorąco polecam!
