Janusz Gajos

Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych, teatralnych i telewizyjnych. Urodził się 23 września 1939 roku w Dąbrowie Górniczej.

Czterokrotnie zdawał do szkoły teatralnej, jednak ukończył ją w 1965 roku jako jeden z najlepszych studentów. Zanim dostał się na wymarzone studia, pracował w Teatrze Lalek w Będzinie. Jest absolwentem PWSTiF w Łodzi.

Zadebiutował już jako student, w filmie dla dzieci „Panienka z okienka” (1964). Wcześniej zagrał epizod w „Nożu w wodzie” Romana Polańskiego (1961). Tuż po ukończeniu studiów aktor otrzymał rolę Janka Kosa w słynnym serialu Konrada Nałęckiego „Czterej pancerni i pies” (1966-70), która zapewniła mu ogromną popularność, ale też zaszufladkowała na długie lata. Aktor występował też wówczas w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi.

W 1970 przeniósł się do Warszawy, gdzie znalazł zatrudnienie - kolejno - w teatrach: Komedia, Polskim, Kwadrat i Dramatycznym. W latach 1974-77 grał w słynnym serialu „Czterdziestolatek”. W 1977 roku stworzył wybitną kreację (Nagroda Aktorska na festiwalu w Gdyni) w filmie „Milioner” Sylwestra Szyszki, która częściowo pomogła mu uciec od wizerunku Janka Kosa, jednak rola woźnego Tureckiego w święcącym triumfy „Kabarecie Olgi Lipińskiej” stała się kolejną okazją do przypięcia aktorowi nowej etykietki.

Na przełomie lat 70-tych i 80-tych Gajos wziął udział w kilku filmach zaliczonych później do nurtu Kina Moralnego Niepokoju, takich jak „Dyrygent” Andrzeja Wajdy, „Kung-fu” Janusza Kijowskiego, „Limuzyna Daimler Benz” Filipa Bajona, czy „Kontrakt” Krzysztofa Zanussiego.

Stworzył znakomitą kreację w telewizyjnym „Wahadełku” Filipa Bajona (1981, Nagroda dla Najlepszego Aktora na festiwalu w Gdyni), zagrał też epizodyczną, ale znaczącą rolę w „Człowieku z żelaza” Andrzeja Wajdy (1981) oraz znakomitą rolę śledczego w głośnym „Przesłuchaniu” Ryszarda Bugajskiego (1982, dopuszczony do dystrybucji w 1989, Nagroda dla Najlepszego Aktora w Gdyni). W tym czasie Gajosa plasowało się już w gronie najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych polskich aktorów. W zmianie nastawienia krytyków pomogła mu rola główna w słynnym przedstawieniu Kazimierza Kutza „Opowieści Hollywoodu” (1987). Okazała się ona przełomowa także w życiu osobistym aktora - to wówczas poznał swoją obecną małżonkę.

Stworzył wybitne role w „Ucieczce z kina Wolność” Wojciecha Marczewskiego (1990, Nagroda dla Najlepszego Aktora w Gdyni), w kostiumowych: „Kiedy rozum śpi” (1992, Nagroda na Festiwalu w Gdyni) i „Szwadron” Juliusza Machulskiego (1992, Nagroda za Drugoplanową Rolę Męską na Festiwalu w Gdyni) oraz w „Łagodnej” Mariusza Trelińskiego (1995).

Zagrał u Krzysztofa Kieślowskiego w „Dekalogu IV” (1988, obok Adrianny Biedrzyńskiej) oraz w „Białym” (1993), u Kazimierza Kutza w filmie „Śmierć jak kromka chleba” (1994) oraz w „Psach” Władysława Pasikowskiego (1992). Jednocześnie występował też w teatrze i telewizji (serial „Czterdziestolatek dwadzieścia lat później”, „Mistrz i Małgorzata”, „Zespół adwokacki”, „Ekstradycja 2 i 3”).

W 1997 roku stworzył kreację Profesora w „Szczęśliwego Nowego Jorku” Janusza Zaorskiego. W latach 1999/2000 grał w sensacyjnych dramatach („Egzekutor”, „Ostatnia misja”, „To ja, złodziej” – nagroda Orła za rolę drugoplanową), wziął też udział w sensacyjnej komedii „Fuks” (nagroda na festiwalu w Gdyni za rolę drugoplanową) .

Kolejne występy Gajosa to: rola ojca Baryki w „Przedwiośniu” (2001), Cześnika w „Zemście” (2002) Andrzeja Wajdy oraz Konstantego Pawłowicza w filmie „Chopin-pragnienie miłości” (2002).

W 2000 roku aktor stworzył wybitną kreację w filmie telewizyjnym „Żółty szalik” Janusza Morgensterna, w którym zagrał rolę alkoholika. W 2005 roku pojawił się w głośnym filmie sensacyjnym „PitBull” Patryka Vegi (oraz w serialu pod tym samym tytułem) oraz – jako warszawski kloszard - w komedii romantycznej „Zakochany anioł”. Rok 2006 to komediowa rola brata Zdrówko w „Jasminum” Jana Jakuba Kolskiego.

Janusz Gajos jest laureatem wielu nagród za swoje osiągnięcia filmowe i teatralne, w tym nagród od publiczności. Jest zdobywcą dwóch Wiktorów (1987, 1993) oraz jednego Super Wiktora (1994).

Obecnie jest aktorem Teatru Powszechnego w Warszawie. To właśnie na deskach tego teatru zagrał w takich sztukach jak „Baal” Bertolda Brechta, „Wujaszek Wania” Antoniego Czechowa, „Ławeczka” Gelmana, „Msza za miasto Arras” (według tekstu Andrzeja Szczypiorskiego), „Ożenek” Mikołaja Gogogla, czy wreszcie tytułową rolę „Makbeta” Szekspira.

Wśród ról w Teatrze TV wymienić można „Kolację na cztery ręce” (1990), gdzie zagrał Haendla, „Przedstawienie Hamleta we wsi Głucha Dolna” (1987), czy wspomniane „Opowieści Hollywoodu” Hamptona w reżyserii Kazimierza Kutza (1987).

Aktor doskonale sprawdza się w bardzo zróżnicowanym repertuarze (role zarówno dramatyczne, jak i komediowe, filmy sensacyjne, kostiumowe, role współczesne itd.), każdorazowo tworząc – nawet jako aktor drugoplanowy - wyraziste, przekonujące postacie bohaterów.